25 September 2016

Idiome en Gesegdes uit die tyd van die Ossewa (Kakebeenwa).

 
Hoffie Williams, 'n inwoner van Jeffreysbaai, maak gebruik van 'n miniatuur ossewa om, aan veral jongmense, te verduidelik hoe die Voortrekkers die waens gebruik het veral gedurende die Groot Trek in die 1830's en 1840's.


'n Groot verskeidenheid gesegdes het hul oorsprong te wyte aan die Ossewa en Hoffie het 'n lysie gemaak van die bekendste daarvan en ook die betekenis daarvan gegee - word aangegee in hakies.
 
Foto verkry uit Humansdorp se Museumversameling
 
- Hy  klap  die  sweep.   (Hy  is  in  beheer).

- Hy  sal  die  wa  deur  die  drif  kan  trek.  (Hy  sal  die  probleem  kan  oplos).

- Dis  tyd  om  weer  onder  die  juk  te  kom.  (Dit  is  tyd  om  weer  te  begin  werk).

- Hy  is  op  die  afdraand  met  die  briek  los. (Hy is  in  die  moeilikheid).

- Hy  kry  dit  hot-agter.  (Hy  is  onder  druk,  die  drywer  met  die  sweep  het  by  die  hotagter  os  geloop).

- Agter-os  kom  ook  in  die  kraal. ( Die  twee  agterosse  moes  alleen  die  wa  in  die  waenhuis  kry  aan  die  einde  van  die  dag,  en  is  die  laastes  wat  uitgespan  is).

- Hy  is  ‘n  klein  jukskei,  met  ‘n  groot  kop.  (Hy  kan  oral  gebruik  word).

- Hy  is  ‘n  skei-breker.  (Hy  is  ‘n  moeilikheid-maker).

- Hy  het  tou  opgegooi.  (Hy  sien  nie  meer  kans  vir  die   werk  nie).

- Hy  het  oor  die  tou  getrap.   (Hy  het  die  reëls  verbreek).

- Die  tou  laat  slaplê.   (Nie  jou  kant  bring  nie).

- Hy  sny  breë  rieme  uit  ‘n  ander  man  se  vel. (Jy  is  nie  so  spaarsamig  met  iemand  anders  se  goed  nie).

- Hy  ploeg  met  ‘n  ander  man  se  kallers.  (Hy  gee  voor  ‘n  ander  een  se  idees  is  sy  eie).

- Die  hand  aan  die  ploeg  slaan.  (Begin  werk).

- Hy  span  jongosse  in.  (Hy  word  naar  en  gooi  op).

- As  jy  meneer  en  ek  meneer,  wie  sal  dan  die  wa  moet smeer. ( Iemand  wat  te  belangrik  is  om  nederige  werk  te  doen).

- Hy  is  ‘n  remskoen.   (Hy  hou  die  werk  op).

- Hy  is  ‘n  lunsriem,  of  ‘n  teer-tou.   (Hy  is  ‘n  vuil  vent).

- Hy  het  die  strop  om  die  nek.   (Hy  is  getroud).

- Hy  trek  nou-strop  of  bo-kerf.   (Hy  kry  swaar).

- Hy  is  ‘n  vyfde  wiel  aan  die  wa.   (Hy  is  nie  daar  nodig  nie).